Η ταξινόμηση στηρίζεται στις ιδιαιτερότητες της βιολογικής συμπεριφοράς τους σε σχέση με την κυτταρική διαφοροποίηση, την ταχύτητα πολλαπλασιασμού, τη συχνότητα μεταστάσεων, την ευαισθησία ανταπόκρισης στη θεραπεία και την επιβίωση.

Η καρκινογένεση περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:

a) Στάδιο έναρξης ( initiation)

Χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες γονιδιακές βλάβες (χρωμοσωματικές ατυπίες, αλλοιωμένη γονιδιακή έκφραση), οι οποίες είναι αποτέλεσμα μετάλλαξης ή διαταραγμένης έκφρασης των επικρατούντων όγκο γονιδίων ras και myc και ταυτόχρονης εξουδετέρωσης των υπολειπόμενων αντιογκογονιδίων p53 και rb 3 μέσω σημειακής μετάλλαξης. Οι βλάβες αυτές προκαλούνται από τη δράση καρκινογόνων ουσιών (π.χ. καπνός τσιγάρων) ή ιοντίζουσας ακτινοβολίας (π.χ. ραδόνιο) σε κατάλληλο υπόστρωμα (π.χ. ασταθής καρυότυπος ή άλλη γενετική προδιάθεση) και είναι μη αναστρέψιμες και κληρονομήσιμες.

b) Στάδιο προώθησης ή προαγωγής ( promotion )

Πολυάριθμοι ετερόκλητοι παράγοντες δρουν ως συν καρκινογόνα ή προαγωγείς (promoters), οι οποίοι ενισχύουν την ικανότητα των κυττάρων για πολλαπλασιασμό σε βάρος των πέριξ υγιών καθώς και την εμφάνιση του καρκινικού φαινοτύπου.

Τέτοιοι προαγωγείς είναι διάφορες ορμόνες (αυτοκρινείς ή παρακρινείς), αυξητικοί παράγοντες που είναι παράγωγα των ιδίων καρκινικών κυττάρων (π.χ. ο παρόμοιος της ινσουλίνης αυξητικός παράγοντας IL-GFI, ο εκλυτικός παράγοντας της γαστρίνης GRP για το μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα), διάφορες εξωγενείς ουσίες (π.χ. παράγωγα της καύσης του καπνού των τσιγάρων, ίνες αμιάντου, κ.α.).

Το πρώτο στάδιο που καταλήγει σε μη αναστρέψιμο αποτέλεσμα, μπορεί να είναι σύντομο, ενω το δεύτερο στάδιο, διαρκεί εβδομάδες μέχρι και χρόνια. Τα αποτελέσματα δυνατό να αντιστραφούν, εφόσον το κύτταρο δεν έχει υποστεί ακόμη την τελική κακοήθη εξαλλαγή. Τονίζεται ότι, για να επιτελεστεί τελικά η ογκογόνος μετατροπή πρέπει να δράσει πρώτα η καρκινογόνος και στη συνέχεια η προαγωγός ουσία και όχι το αντίστροφο.

c) Στάδιο εξέλιξης

Τρίτο και τελευταίο στάδιο, το “προαχθέν“ ενεργοποιημένο κύτταρο μετατρέπεται σταδιακά και μη-αναστρέψιμα σε καρκινικό.

Ο ρόλος των ογκογονιδίων και ογκοκατασταλτικών γονιδίων στην κακοήθη εξαλλαξη (καρκινογένεση) Τα ογκογονίδια είναι γονίδια που επηρεάζουν την αύξηση και ανάπτυξη των φυσιολογικών κυττάρων. Αρκεί η ενεργοποίηση και ενός μόνο αλληλομόρφου γονιδίου για τη μετατροπή του φαινοτύπου του κυττάρου από φυσιολογικό σε κακοήθη. Αντίθετα ο ρόλος των ογκοκατασταλτικών γονιδίων είναι να εμποδίζουν την ανώμαλη αύξηση και την κακοήθη μετατροπή των κυττάρων. Η απουσία, εξάλειψη, ή καταστολή και των δύο αλληλόμορφων γονιδίων επιτρέπουν την ανεμπόδιστη δράση των ογκογονιδίων.